افزایش مسئولیت‌ پذیری در کودکان

بررسی افزایش مسئولیت‌ پذیری کودکان

یکی از مهم‌ترین نکاتی که والدین در فرزندآوری باید توجه کنند، مسئله تربیت فرزندان است. از جمله روش‌های تربیتی، وظیفه‌ شناسی و مسئولیت پذیری است که باید از کودکی در رفتار و شخصیت آن‌ها نهادینه شود. همه والدین می‌دانند اگر فرزند مسئولیت پذیری داشته باشند آینده بهتری خواهند داشت ولی شاید این سوال برای‌تان پیش بیاید که این ویژگی اکتسابی است یا ارثی؟ چگونه این ویژگی را پیدا و تقویت کنیم؟

با توجه به اهمیت این نکته که چقدر مسئولیت پذیری افراد یک جامعه چقدر روی دنیای پیرامون او اثر دارد، پدر و مادرها وظیفه دارند که فرزندان خود را با مسئولیت‌هایشان آشنا کنند و به آن‌ها بیاموزند که باید این مسئولیت‌ها را بر عهده بگیرند.  در این شرایط است که در هر سنی احساس مفید بودن می‌کنند و روی عزت ‌نفس‌شان موثر است.

مسئولیت ‌‌پذیری  معنا و ابعاد مختلفی از شخصیت را در بر می‌گیرد. به طور کلی مسئولیت‌ یعنی فرد اعتماد به نفس کافی برای تصمیم‌گیری را داشته باشد و پیامد و نتایج بعد از تصمیم را بپذیرد.مسئولیت ‌پذیری روی سطح زندگی و کیفیت زندگی‌مان  موثر است و یکی از ارکان مهم در رسیدن به موفقیت به شمار می‌رود.

گاهی اوقات پدر و مادرها با حمایت‌های بی‌اندازه و بی جا باعث می‌شوند که کودکان از داشتن مسئولیت‌ شانه خالی کنند؛  اما اگر والدین  با توجه به شرایط موجود، از کودکان انتظار داشته باشند یا از آن‌ها حمایت کنند باعث می‌شود کودکان با مفهوم مسئولیت ‌پذیری آشنا شوند و در این راستا سایر توانایی‌هایشان هم رشد یافته و شکوفا شود.

 مسئولیت پذیری در دو بعد برسی می‌شود :

۱- مسئولیت پذیری افراد در مقابل دیگران و اطرافیان

۲-مسئولیت ‌پذیری افراد در مقابل خودشان

اشتباهات والدین در روند مسئولیت پذیری کودکان

معمولا والدین مفهوم مسئولیت ‌پذیری و اطاعت کردن را اشتباه می‌گیرند. در واقع آنها فکر می‌کنند این ویژگی زمانی در آنها شکل می‌گیرد که خواسته‌هایشان بدون چون و چرا از سوی کودکان اطاعت شود، ولی در حقیقت با این کار شما فقط یک کودک مطیع خواهید داشت نه مسئولیت پذیر!

 در ابتدا  شما برای آموزش و تقویت یک ویژگی بخصوص در کودکان باید فردی صبور باشید،  برای مثال زمانی که شما یک کار را به کودکتان می‌دهید تا انجام دهد، در واقع به او یک مسئولیت داده‌اید و در این راه ابتدا باید به او آموزش دهید تا آن کار را به درستی به سرانجام برساند و در این راه باید استمرار و صبر را همراه خود داشته باشید.

البته یکی از نکاتی که باید به آن توجه کنید این است که چه کاری را به کودک‌تان و در چه سنی می‌سپارید. درواقع باید کاری باشد که کودک از عهده آن بربیاید تا هم اعتماد به نفس او تقویت شود و هم نسبت به گرفتن مسئولیت جدید مشتاق باشد. شما باید مفاهیم را ذره ذره در کودک‌تان ایجاد کنید از جمله :

۱- پایبند بودن به قول و قرار   

۲- قابل اعتماد شدن کودک

۳- متعهد بودن به کارهای خودشان و انجام کارها در حد توان

۴- پاسخگویی به کار و رفتار انجام داده شده

چند روش برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان

۱- به کودک خود آموزش دهید اشتباهات خود را بپذیرد و به دنبال راه حل باشد

یکی از ساده‌ترین روش‌ها که باعث می‌شود کودکتان مسئولیت پذیر شود این است که به او آموزش دهید اگر اشتباهی کرده است باید در اولین قدم آن اشتباه را بپذیرد و با روش‌هایی مثل انکار و دروغ گفتن از آن فرار نکند. پس اگر کودکتان خطا و اشتباهی کرد او را سرزنش نکنید بلکه از او بخواهید تا مشکلی را که به وجود آورده را بررسی کند تا برایش راه‌حل بیاید و آن را تکرار نکند.

برای مثال فرزندتان در هنگام غذا خوردن کمی از غذایش را می‌ریزد و فرش را کثیف می‌کند . در این زمان شما قبل از تنبیه و سرزنش روش دیگر و درست‌تری را انتخاب کنید،  به او بگویید < فرش کثیف شده ولی بیا با هم تمیزش کنیم >  و سپس اسفنج را به او بدهید و به او آموزش دهید تا آن لکه را پاک کند و ازش بخواهید تا این کار را تکرار کند و لکه را از بین ببرد. با این کار نه او را سرزنش کردید و نه از کنار اشتباهش به سادگی گذشته‌اید.

۲- مشارکت در کار و امور خانه

با توجه به تحقیق و بررسی‌های انجام شده  کودکانی که در امور خانه کمک می‌کنند، در موقعیت‌های متفاوت هم بهتر عمل می‌کنند و وظیفه مراقبت از خود را بهتر انجام می‌دهند. البته در انجام این روش باید سن و محدودیت کودکان را هم در نظر گرفت.  در ادامه چند مثال خواهیم زد.

 برای مثال از کودکان ۳یا۴ سال در هنگام چیدن میز شام کمک بخواهید تا یک لیوان بیاورد یا بشقاب خود را از روی میز بردارد و به آشپزخانه ببرد و یا از کودک ۵ و ۶ سال بخواهید که اتاقش را مرتب کند. مثلا به او آموزش دهید تا تختش را بعد از خواب مرتب کند و یا اسباب بازی‌هایش را در جای درست قرار دهد. اگر در ابتدا نتوانست به درستی کار را انجام دهد او را سرزنش و تحقیر نکنید بلکه به او بگویید صبور باشد و کار را دوباره تکرار کند .

۴- به جای دستور دادن از کودک‌تان بخواهید خودش تصمیم بگیرد.

 این روش به شدت در توانایی فرزندان برای تصمیم گیری کمک می‌کند و باعث می‌شود یاد بگیرد تا انتخاب‌های درست در زمان‌های مختلف داشته باشد. برای مثال  به او دستور ندهید که برو مسواک بزن! بلکه در ابتدا برای او از اهمیت داشتن دندان‌های سالم و نحوه نگهداری آنها بگویید؛ سپس بعد از صرف وعده شام یا قبل خواب از او بپرسید که < الان باید قبل از خواب چه کاری را انجام دهی ؟>  در این زمان او خودش متوجه اهمیت مسواک زدن و مراقبت از دندان‌ها می‌شود و با میل بیشتری این کار را انجام می‌دهد.

۵- مراقبت از اسباب بازی و لوازم

از کودک خود بخواهید تا از لوازم خودش به خوبی مراقبت کند و در ابتدا به آنها آسیب نزند و سپس مراقب باشد تا دیگران هم به آنها آسیب نزنند. ساده‌ترین مثال در مورد اسباب ‌بازی‌های‌شان است که باید یاد بگیرند چگونه با آن‌ها بازی کنند تا خراب نشود یا نشکند. اگر از روی عمد و شیطنت اسباب‌ بازی‌هایش را خراب می‌کند باید او را از داشتن اسباب بازی جدید منع کنید و از بخواهید تا با اسباب بازی های قدیمی بازی کند و یا اسباب بازی خراب شده را تعمیر کند . بعد از مدتی که کم کم یاد گرفت چطور از لوازم خود مراقبت کند و به لوازم دیگران هم آسیب نزند برای او هدیه در نظر بگیرید تا تشویق شود.

۶-  نجات کودک را به عهده خودش بگذارید

اگر کودک‌تان در شرایط دشوار قرار گرفت به سرعت به جای او تصمیم نگیرید بلکه اجازه دهید تا خودش موقعیت را به خوبی درک کند و یک راه‌حل ساده برایش پیدا کند، حتی اگر راه حل بی‌فایده و ساده باشد. در این راه شما می توانید با راهنمایی‌های غیر مستقیم  تصمیم‌گیری را برایش راحت کنید.

کلام پایانی

در این مقاله سعی ما براین بود تا به اهمیت مسئولیت پذیری در کودکان پی ببرید و با ارائه چند روش رسیدن به این هدف را کمی برای‌تان ساده کنیم. شما می‌توانید با ایجاد ویژگی‌های درست و به موقع در کودکتان آینده و شخصیت آن‌ها را در آینده بهتر رقم بزنید و گام‌های اول در موفقیت‌شان را بردارید.